Κρήτες & Μακεδόνες: μια προαιώνια σχέση

Ο Μακεδονικός Αγώνας είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο της νεώτερης ελληνικής ιστορίας και η ευτυχής έκβασή του υπήρξε τεράστιας εθνικής σημασίας.

Οι Κρήτες, φωτισμένοι ακόμη από τη λάμψη του Αρκαδίου, δεν ήταν μόνο οι πιο εμπειροπόλεμοι αγωνιστές, από τις αλλεπάλληλες επαναστάσεις κατά των Τούρκων, αλλά ξεχώριζαν για το υψηλό εθνικό τους φρόνημα και τη φιλοπατρία τους, ιδεώδη που είχαν σφυρηλατηθεί κατά τους πολύχρονους αγώνες για την ανεξαρτησία και την ελευθερία τους και είχαν εδραιωθεί στη συνείδηση και στη σκέψη τους. Δεν είναι τυχαίο πως, στην αρχή ακόμη, πριν ξεσπάσει ο Μακεδονικός Αγώνας, ο Γερμανός Καραβαγγέλης Αρχηγός, γράφει στον πρωθυπουργό Ζαΐμη: «Στείλε μου πενήντα άντρες. Πενήντα όμως Κρητικούς, να ενωθούν με τους αγέρωχους καπεταναίους για ν’ αντιμετωπίσουν τις βουλγαρικές ορδές».

Τα κρητικά πολυπληθέστερα εθελοντικά σώματα, καταφθάνουν πρώτα για να συνδράμουν τον μακεδονικό Αγώνα. 3000 Κρητικοί, από τους οποίους οι 700 πότισαν με το αίμα τους τη μακεδονική γη.  Ενώ από τους τρεις Αρχηγούς του Μακεδονικού Αγώνα μόνο ο ένας δεν ήταν Κρητικός: Ο Παύλος Μελάς. Ακολούθησαν ο Γεώργιος Κατεχάκης, με το ψευδώνυμο Καπετάν Ρούβας, ήταν από το Ηράκλειο Κρήτης, κι ο Γεώργιος Τσόντος, με ψευδώνυμο Καπετάν Βάρδας, από τ’ Ασκύφου Σφακίων.

Ο Μακεδονικός Αγώνας στηρίχτηκε από τους Κρητικούς σαν δικός τους αγώνας. Όχι μόνο σε απλούς αγωνιστές, αλλά ιδιαίτερα σε εμπειροπόλεμα στελέχη. Κι ο πρώτος μη Μακεδόνας που έπεσε στο πεδίο της τιμής Κρητικός ήταν. Από το 1900, μεγάλο μέρος Κρητών εθελοντών συμμετέχει στο Μακεδονικό αγώνα, εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων. Ελάχιστα είναι τα κρητικά χωριά τα οποία δεν γέννησαν Μακεδονομάχους. Υπολογίζεται ότι το 70% των Μακεδονομάχων ήταν Κρητικοί.

Μπορούσαν εύκολα να περάσουν στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία γιατί είχαν τουρκική υπηκοότητα, αφού και η Κρήτη ήταν Τουρκοκρατούμενη. Από τους 30 μακεδονομάχους που είχε ο Παύλος Μελάς στο χωριό που σκοτώθηκε, οι 10 ήταν Κρήτες. Κρήτες Μακεδονομάχοι ήταν αυτοί, που ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης χαρακτήρισε ως τέλειους τύπους πολεμιστών: «Γενναίοι, ευφυείς, τολμηροί, αποφασιστικοί, φιλόδοξοι και έχοντας ανεπτυγμένον το εθνικόν αίσθημα. Είμαι βέβαιος ότι θα ενισχύσωσιν καταπληκτικώς τον αγώνα….». Ωστόσο και η λαϊκή μούσα δεν παρέλειψε το χρέος της να υμνήσει τους Κρήτες Μακεδονομάχους.

Κρήτες & Μακεδόνες

Εύλογα, γεννάται το ερώτημα γιατί αυτή η μεγάλη εθελοντική συμμετοχή των Κρητικών στο Μακεδονικό Αγώνα και στους Βαλκανικούς Πολέμους κατά τα έτη 1903- 1908 και 1912- 1913 αντίστοιχα; Οι σχέσεις της Κρήτης με τη Μακεδονία, διαχρονικά ήταν άριστες ήδη από αρχαιοτάτων χρόνων. Στο στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπηρετούσαν Κρήτες τοξότες, περίφημοι για τις ικανότητές τους, ενώ ο ναύαρχος Νέαρχος του στόλου του Μακεδόνα βασιλιά ήταν Κρητικός. Αρκετά χρόνια αργότερα, στον «Ερωτόκριτο» του Βιτζέντζου Κορνάρου, βρίσκουμε ένα ακόμα τεκμήριο της φιλίας Κρητών και Μακεδόνων.Ο Χαρίδημος, το ρηγόπουλο της Κρήτης, και ο Νικόστρατος, ο αφέντης της Μακεδονίας, θεμελιώνουν αυτή τη φιλία σε αμοιβαίους όρκους και υπόσχονται

Τέλος, ο μεγάλος κρητικός Νίκος Καζαντζάκης δίνει τη γενική εξήγηση γράφοντας:

«… Δεν ξέρω αν υπάρχει στον κόσμο μια άλλη χώρα, όπου οι άνθρωποί της βλέπουν τον πόνο, την θυσία, την ατομική τους καταστροφή από τόσο ύψος… Υπάρχει και κάτι άλλο όμως στην Κρήτη. Υπάρχει κάποια φλόγα- ψυχή. Κάτι πιο πάνω απ΄ τη ζωή και απ’ το θάνατο, που είναι δύσκολο να το ορίσεις. Υπάρχει αυτή η περηφάνια, το πείσμα, η παλικαριά, η αψηφισιά μαζί τους…»

Επιμέλεια: Χριστίνα Παλακίδου- Φιλόλογος